Większość z nas przynajmniej raz w życiu będzie mieć do czynienia z instytucją dziedziczenia. Wiele tego typu spraw nie należy do grupy tych prostych, dlatego często konieczne jest zaangażowanie prawnika, który wyjaśni poszczególne kwestie. Najczęściej do sporów rodzinnych na tle dziedziczenia dochodzi gdy spadkodawca pozostawił testament, w którym do spadku powołał osoby spoza kręgu podmiotów uprawnionych do dziedziczenia z ustawy po zmarłym lub powołał jedynie jedną lub kilka z nich, pozostałe zupełnie pomijając. Wówczas, otwiera się doga pozwalająca na dochodzenie zachowku po zmarłym. Czym jest to rozwiązanie, kiedy i przez kogo może zostać wykorzystane? Podpowiadamy!
Zachowek a spadek – różnice.
Pod pojęcie spadku rozumieć należy ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następów prawnych z chwilą dziedziczenia. W polskim porządku prawnym dziedziczenie możliwe jest na podstawie ustawy lub testamentu. O ile w przypadku dziedziczenia ustawowego mamy ściśle określony krąg osób uprawnionych do dziedziczenia po zmarły to dziedziczenie testamentowe jest wyrazem woli osoby sporządzającej testament. Tym samym, testator ma prawo przekazać swój majątek osobom wybranym przez niego, nawet z pominięciem członków najbliższej rodziny. Nie oznacza to bynajmniej, że na skutek tego są oni automatycznie pozbawieni prawa do spadku. Ich interesy w tym zakresie zabezpiecza przewidziana przez ustawodawcę instytucja tzw. zachowku.
Zachowek – co to takiego?
Zachowek to najprościej rzecz ujmując uregulowana w prawie spadkowym forma świadczenia zagwarantowanego najbliższym testatora, którzy zostali pominięci w testamencie lub wartość przyznanych im praw majątkowych jest niższa niż od tej, którą otrzymaliby gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z treścią art. 991 par. 1 Kodeksu cywilnego zachowek należy się tzw. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Wszystkie te osoby mogą dochodzić od spadkobierców, obdarowanych darowizną doliczoną do spadku lub osób, na rzecz których spadkodawca ustanowił zapis windykacyjny sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Instytucja ta ma czynić zadość zasadom współżycia społecznego.
Jaka jest wysokość zachowku i jak go uzyskać?
Uprawnieni do dziedziczenia po spadkodawcy ustawowo, mogą domagać się zachowku w wysokości połowy wartości majątku, który zgodnie z prawem by odziedziczyli. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni – wówczas przypadają im ⅔ udziału spadkowego. O uzyskanie zachowku można ubiegać się na dwa sposoby: w pierwszej kolejności polubownie, ale jeśli nie dojdzie do ugody, konieczne może okazać się skierowanie sprawy do Sądu. Co istotne, roszczenie to ulega przedawnieniu z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu, a więc po tym terminie wszelkie powództwa mogą okazać się nieskuteczne.
Pozbawienie zachowku
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka oraz rodziców zachowku. Mamy wówczas do czynienie z wydziedziczeniem. Wiedzieć jednak należy, iż jest ono możliwe wyłącznie gdy:
- uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życia, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Podsumowanie
Sprawy dotyczące zapłaty zachowku niejednokrotnie bywają bardzo skomplikowane i czasochłonne z uwagi na zawiłość przepisów prawnych w tym zakresie. W przypadku wątpliwości lub pytań związanych z dziedziczeniem oraz możliwością uzyskania zachowku warto skorzystać z pomocy profesjonalnych pełnomocników na przykład z naszej kancelarii: kancelarie-knuter.pl.