Podział majątku

Sposoby podziału majątku

Sposoby przeprowadzenia sądowego podziału majątku wspólnego:

podział fizyczny rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego;
przyznanie rzeczy jednemu z małżonków z obowiązkiem odpowiedniej spłaty drugiego małżonka;
sprzedaż rzeczy zgodnie z przepisami Kodeksu Postępowania Cywilnego;

Składając wniosek o podział majątku wspólnego obowiązani jesteśmy wskazać sposób jego podziału. W razie braku porozumienia stron co do sposobu przeprowadzenia podziału majątku wspólnego decyzja należy do sądu. Innymi słowy w sytuacji gdy strony postępowania nie są w stanie porozumieć się w toku postępowania co do zgodnego sposobu podziału majątku wspólnego, sąd orzekający nie jest związany wnioskami uczestników, ale zobowiązany jest rozważyć wszystkie możliwe sposoby podziału majątku i wybrać ten, który w okolicznościach danej sprawy będzie najbardziej optymalny. Jednocześnie sąd nie może wbrew woli jednego małżonka przyznać mu prawa majątkowe i zasądzić od niego na rzecz drugiego małżonka spłaty lub dopłaty. Wówczas, najwłaściwszym rozwiązaniem, przy braku możliwości przeprowadzenia fizycznego podziału rzeczy, będzie zasądzenie jej sprzedaży w trybie przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Czym jest podział fizyczny rzecz?

Podstawowym sposobem podziału majątku wspólnego jest właśnie podział fizyczny rzeczy. Podział fizyczny to nic innego jak podzielenie jednej rzeczy (nieruchomości) na kilka niezależnych części i przyznanie ich na wyłączną własność dotychczasowym współwłaścicielom (małżonkom). Jednocześnie nie oznacza to, że postępowanie o podział majątku wspólnego prowadzi do fizycznego podziału każdego ze składników majątku wspólnego. Jak słusznie wskazano w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2003 r. w sprawie o sygn. Akt V CSK 395/02 „prawidłowy jest podział polegający na przyznaniu pewnych składników majątkowych każdemu z uczestników postępowania i wyrównania ich wartości przez spłaty i dopłaty pieniężne. Jeżeli jednak składniki majątku wspólnego dają się podzielić, to przy zastosowaniu art. 211 k.c. podziału w taki sposób można, bądź nawet należy, dokonać”. W innym Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 r. sygn. Akt: IV CSK 10/12 wskazano, że „jeżeli przedmiotem współwłasności znoszonej w ramach postępowania o podział majątku wspólnego nie jest jedna rzecz, lecz kilka rzeczy o zbliżonych właściwościach, współwłaścicielom (także jeżeli są oni byłymi małżonkami) mogą być przyznane poszczególne rzeczy w całości, bez konieczności ich fizycznego dzielenia, tak by każdy z uprawnionych zyskał w naturze (co preferuje ustawodawca w art. 211 k.c.), na swoją wyłączną własność rzeczy o zbliżonych właściwościach i wartości. Przeprowadzenie podziału w taki sposób znosi albo przynajmniej istotnie ogranicza potrzebę orzekania o spłatach pomiędzy współwłaścicielami, co do których zawsze istnieje ryzyko, że nie zostaną uregulowane dobrowolnie i w terminie, a ich egzekwowanie tak czy inaczej doprowadzi do sprzedaży rzeczy niegdyś wspólnej, tyle że za cenę możliwą do uzyskania w postępowaniu egzekucyjnym, pomniejszoną o jego koszty. Podział w naturze majątku wspólnego jest konieczny szczególnie wtedy, gdy w jego skład wchodzą nieruchomości, bo sprawia, że uwarunkowania rynkowe, decydujące o wzroście lub spadku wartości rzeczy tego rodzaju, w jednakowym stopniu dotyczą obojga byłych małżonków”. Kodeks cywilny przewiduje dwa wyjątki gdy podział fizyczny rzeczy nie jest możliwy. Z pierwszym mamy do czynienia gdy przeprowadzenie podziału byłoby sprzeczne z przepisami ustawy lub ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzecz. Z drugim zaś, gdy pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Przyznanie rzeczy jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego.

Drugim sposobem podziału majątku wspólnego małżonków jest przyznanie rzeczy jednemu ze małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego. Zauważyć należy, że ten sposób podziału majątku wspólnego dojdzie do skutku nie tylko w sytuacji gdy dana rzecz nie nadaje się do fizycznego podziału, lecz także wtedy gdy „(…)podział i przydzielenie na własność poszczególnym współwłaścicielom (małżonkom) są niemożliwe ze względu na stosunki osobiste łączące współwłaścicieli, ich zasobność, stosunki rodzinne albo sam rodzaj wniosków o zniesienie współwłasności. W takiej sytuacji rzecz może być przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych (…)” (tak w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 08.08.2003 sygn. Akt: V CK 174/02)

Sprzedaż rzeczy zgodnie z przepisami Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Sprzedaż rzeczy jest ostatnim możliwym sposobem podziału majątku wspólnego. Będziemy mieli z nim do czynienia w sytuacji gdy podział fizyczny rzeczy nie jest możliwy oraz gdy żaden z małżonków nie chce, lub z różnych przyczyn nie może, przejąć rzeczy na własność. Jednocześnie, istotne jest to, że samo uprawomocnienie się postanowienia zarządzającego sprzedaż nie kończy stosunku współwłasności, tak jak w przypadku pozostałych dwóch sposobów. Następuje to dopiero z chwilą nabycia rzeczy przez nabywcę co ma miejsce z chwilą przybicia przy sprzedaży rzeczy ruchomych, a w wypadku sprzedaży nieruchomości z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności. Z ekonomicznego punku widzenia nie jest to najkorzystniejszy sposób podziału majątku. Nie dość, że wynik przeprowadzanej sprzedaży jest niepewny i odległy w czasie to koszty związane z jej przeprowadzeniem obciążają współwłaścicieli (małżonków). Dodatkowo, cena wywołania przy sprzedaży licytacyjnej na pierwszej licytacji to tylko 3/4 wartości oszacowania, zaś przy kolejnej jest jeszcze niższa.