Zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz prowadzenia pojazdów jest środkiem karnym orzekanym obok lub zamiast kary w sytuacjach ściśle określonych w przepisach. Jest on powszechnie orzekany wobec sprawców wypadków komunikacyjnych oraz osób prowadzących pojazdy pod wpływem niedozwolonych substancji. Ma on na celu wyeliminowanie z ruchu samochodowego osoby, które zostały uznane za potencjalne zagrożenie dla pozostałych uczestników komunikacji drogowej.

Zakaz prowadzenia pojazdów w Kodeksie karnym

Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego, zakaz prowadzenia pojazdów może zostać orzeczony fakultatywnie lub obligatoryjnie. I tak fakultatywnie sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Natomiast obligatoryjnie sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w:

• art. 178b k.k. (niedostosowanie się do polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego) lub art. 180a k.k. (prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień),
• art. 244 k.k., jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Zakaz prowadzenia pojazdów stosowany na podstawie przepisów Kodeksu karnego orzeka się w latach. Oznacza to, iż zakaz taki może zostać orzeczony jedynie na okres pełnych lat (np. rok, 2 lata, 3 lata itd.). Nie może on zatem zostać orzeczony na okres np. 1 roku i 3 miesięcy, półtora roku itd. Co do zasady zakaz taki orzeka się na okres od 1 roku do 15 lat. Jeżeli jednak sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub też zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173 k.k. (katastrofa w komunikacji), art. 174 k.k. (sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy) lub art. 177 k.k. (spowodowanie wypadku w komunikacji) sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju na okres nie krótszy niż 3 lata! Ponadto sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych nawet dożywotnio. Ma to  miejsce w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k. (ponowne prowadzenie pojazdu pod wpływem niedozwolonych substancji) lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 k.k., którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 k.k. był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że okres, na który orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo.

W tym miejscu warto również wspomnieć, że w sytuacji warunkowego umorzenia postępowania karnego istnieje możliwość odstąpienia od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów lub orzeczenia go na okres 1 roku lub 2 lat. Jednocześnie warto wiedzieć, że w określonych sytuacjach istnieje możliwość skrócenia czasu trwania orzeczonych środków karnych. Oznacza to, że nawet jeśli zakaz prowadzenia pojazdów został orzeczony na okres wielu lat to sąd może uznać ten środek karny za wykonany po upływie określonego okresu czasu, krótszego niż okres na który pierwotnie orzeczono ten zakaz.

Zakaz prowadzenia pojazdów w Kodeksie wykroczeń

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku orzekania zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie przepisów Kodeksu wykroczeń. Zakaz prowadzenia pojazdów jest bowiem przewidziany w prawie wykroczeń jedynie we wskazanych w przepisach szczególnych przypadkach.

Fakultatywnie zakaz taki można orzec w razie popełnienia wykroczenia:

• z art. 86 § 1 k.w. (zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym),
• z art. 87 § 1a lub 2 k.w. (prowadzenie w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub pod wpływem podobnie działającego środka, na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu pojazdu innego niż mechaniczny),
• z art. 92 § 2 k.w. (nie stosowanie się do sygnału osoby uprawnionej do kontroli ruchu drogowego, nakazującego zatrzymanie pojazdu w celu uniknięcia kontroli),
• z art. 94 § 1 k.w. (prowadzenie pojazdu bez uprawnienia).

Orzeka się go natomiast obligatoryjnie w razie popełnienia wykroczenia:

• z art. 87 § 1 k.w. (prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka),
• z art. 93 § 1 k.w. (nieudzielenie pomocy ofierze wypadku).

Zakaz prowadzenia pojazdów orzekany na podstawie przepisów Kodeksu wykroczeń, w przeciwieństwie do zakazu orzekanego na podstawie Kodeksu karnego, wymierza się jednak w miesiącach lub latach. Oznacza to, że zakaz taki może zostać orzeczony na okres np. 1 roku i 3 miesięcy, półtora roku itd. Zakaz ten orzeka się na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Jednocześnie, orzekając zakaz prowadzenia pojazdów określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy.

Zakaz prowadzenia pojazdów – postępowanie

W razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Jeżeli skazany wykonuje zawodowo czynności związane z prowadzeniem pojazdów, o orzeczeniu sąd zawiadamia ponadto bezzwłocznie pracodawcę, u którego skazany jest zatrudniony. Organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu.