Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego nie zawsze musi wiązać się z wydaniem wyroku skazującego za to przestępstwo. Niekiedy bowiem istnieje możliwość skorzystania ze środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Warunkowe umorzenie postępowania nie jest ani karą, ani środkiem karnym. Jest środkiem związanym z poddaniem sprawcy próbie. Co za tym idzie wydanie przez sąd wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne nie jest tożsame z wydaniem wyroku skazującego. W konsekwencji tego osoba wobec, której warunkowo umorzono postępowania karne nie będzie figurowała w Krajowym Rejestrze Karnym jako osoba karana.

Oczywiście nie każdy sprawca przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania karnego. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 66 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
• okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa,
• sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne,
• przestępstwo zagrożone jest karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy „Zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe tylko wtedy, gdy koniunkcyjnie występują ściśle określone okoliczności, mające w większości charakter materialnoprawny, warunkujące uznanie niecelowości kontynuowania postępowania karnego. Zatem sąd meriti ma prawo (a nie obowiązek) warunkowo umorzyć postępowanie, w wypadku łącznego spełnienia wszystkich przewidzianych przez ustawę przesłanek, tj. wówczas, kiedy: 1) wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są oceniane jako znaczne; 2) brak jest wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu; 3) sprawca dotychczas nie był karany za przestępstwo umyślne; 4) postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, zaś w szczególności nie popełni przestępstwa; 5) występek jest zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności. (…) wszystkie przesłanki warunkowego umorzenia postępowania bezwzględnie muszą ziścić się w momencie stosowania tego instrumentu probacyjnego” (wyrok SN z dnia 17.05.2016 r., sygn. akt: III KK 28/16).

To w dużej mierze od postawy sprawcy oraz okoliczności popełnienia przestępstwa zależeć będzie możliwość skorzystania z powyższego środka probacyjnego.

Doświadczony adwokat doskonale wie jak skonstruować wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, jakie podnieść w nim argumenty, na jakie okoliczności zwrócić szczególną uwagę oraz jakie dokumenty przedstawić Sądowi. To z kolei niewątpliwie zwiększa szanse na pozytywne rozpatrzenie takiego wniosku przez sąd i wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie zamiast wyroku skazującego.

Oprócz braku figurowania w Krajowym Rejestrze Karnym, warunkowe umorzenie postępowania niesie za sobą również inne korzyści. Przede wszystkim przy tym środku probacyjnym sąd nie musi obowiązkowo orzec świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5.000 zł, co jest obligatoryjne w razie skazania. Przy warunkowym umorzeniu postępowania nie ma również obowiązku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów. Jednak w razie orzeczenia tego środka karnego sąd może wymierzyć go maksymalnie na okres 2 lat, a nie jak ma to miejsce w przypadku skazania na okres minimum 3 lat. To z kolei niewątpliwie stanowi ważny aspekt dla niejednego kierowcy.

Kwestię tą rozstrzygnął bowiem jednoznacznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8.01.2019 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III KK 776/18, podnosząc że „O ile, w wypadku skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w sytuacji popełnienia takiego przestępstwa przez sprawcę będącego w stanie nietrzeźwości, orzeczenie środka karnego określonego w art. 39 pkt 3 k.k. jest obligatoryjne (art. 42 § 2 k.k.), o tyle w razie warunkowego umorzenia postępowania staje się on środkiem o charakterze fakultatywnym (art. 67 § 3 k.k.). Co więcej, jednoznaczna treść tego ostatniego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że w istotny sposób ulegają też modyfikacji granice, w jakich powyższy środek może zostać orzeczony. I tak w wypadku skazania w warunkach, o jakich mowa w art. 42 § 2 k.k. zakaz określony w art. 39 pkt 3 k.k. orzeka się w wymiarze od lat 3 do lat 15, natomiast w sytuacji warunkowego umorzenia postępowania orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów możliwe jest wyłącznie w granicach od roku do 2 lat (art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 43 § 1 k.k.)”.

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Jednocześnie umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.

Warunkowe umorzenie postępowania następuje na okres próby, który wynosi od 1 roku do 3 lat. W okresie tym sprawca obowiązany jest do bezwzględnego przestrzegania porządku prawnego, w szczególności nie popełniania przestępstw, gdyż grozić to może podjęciem postępowania warunkowo umorzonego. Sąd podejmuje bowiem postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. Może on natomiast, lecz nie musi, podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Jeżeli powyższe okoliczności zaistnieją po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego sąd również obligatoryjnie podejmuje postępowanie karne, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy. Sąd może także podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można jednak podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Nasze wieloletnie doświadczenie w tego typu sprawach oraz długoletnia praktyka pokazują, iż w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego, sprawca spotyka się z negatywnymi konsekwencjami w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres od 1 do 2 lat oraz obowiązkiem uiszczenia symbolicznego świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Poza tym musi on pokryć koszty procesu. Konsekwencje jakie spotykają sprawcę w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego są zatem niewątpliwie o wiele mniej dolegliwe niż te, które spotykaj go w razie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.