Podział majątku po ustaniu wspólności majątkowej
Wspólność majątkowa- co to jest? Ustawowy i umowny ustrój majątkowy
Wspólność majątkowa między małżonkami jest albo ustawowa albo umowna. Ustawowa wspólność majątkowa powstaje między małżonkami z chwilą zawarcia związku małżeńskiego i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków wspólnie lub tylko przez jednego z nich. Umowna wspólność majątkowa powstaje z chwilą zawarcia stosownej umowy majątkowej małżeńskiej. W zależności od treści zawieranej umowy majątkowej małżeńskiej między małżonkami powstanie jeden z trzech umownych ustroi majątkowych. Innymi słowy, zasadą jest powstanie między małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Chcąc zmodyfikować łączący małżonków ustawowy ustrój majątkowy można wprowadzić jeden z trzech przewidzianych przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy umownych ustroi majątkowych. Ważnym jest aby pamiętać, iż zawarcie każdej z umów wymaga wizyty w kancelarii notarialnej albowiem dla swojej ważności umowy te wymagają formy aktu notarialnego. Co więcej, aby były one skuteczne względem osób trzecich, osoby te muszą wiedzieć o fakcie ich zawarcia oraz rodzaju łączącej małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Umowy te można zawrzeć jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Nie ma przeszkód prawnych aby zawartą umowę majątkową zmienić lub rozwiązać.
Wśród możliwych do ustanowienia między małżonkami umownych ustroi majątkowych wyróżniamy:
- wspólność majątkową rozszerzoną bądź ograniczoną w stosunku do wspólności ustawowej;
- rozdzielność majątkową;
- rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków;
Natomiast, przeszkodą ustawową, wykluczającą powstanie między małżonkami ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej jest ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków lub ogłoszenie jego upadłości albowiem, wówczas z moc prawa, powstanie między nimi przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej.
Wspólność majątkowa między małżonkami, bez względu na źródło jej powstania (ustawa czy umowa) jest współwłasnością łączną, tzw. bezudziałową. Oznacza to, że małżonkowie nabywając w trakcie trwania wspólności majątkowej składnik majątku wspólnego, nie nabywają go w określonym ułamku, lecz niepodzielnie. W konsekwencji, w czasie trwania wspólności ustawowej jak i umownej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Co więcej nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Kiedy możliwy jest podział majątku?
Zgodnie z obowiązującym prawem podział majątku możliwy jest dopiero z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Do najczęstszych zdarzeń powodujących ustanie wspólności majątkowej zaliczamy między innymi:
- śmierć jednego z małżonków;
- uprawomocnienie się wyroku rozwiązującego małżeństwo przez rozwód;
- zawarcie przez małżonków jednej z majątkowych umów małżeńskich;
- ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej;
Inne przyczyny to:
- uprawomocnienie się wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa;
- ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków;
- ogłoszenie upadłości jednego z małżonków;
- uprawomocnienie się orzeczenia o separacji;
Z chwilą prawomocnego uchylenia ubezwłasnowolnienia małżonka oraz z chwilą prawomocnego umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego ustaje przyczyna powstania rozdzielności majątkowej i powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy.
Tryb podziału majątku.
Istnieją dwie drogi przeprowadzenia podziału majątku wspólnego:
- umowna droga podziału majątku,
- sądowa droga podziału majątku.
Umowny podział majątku wspólnego następuję na mocy zawarcia umowy pomiędzy małżonkami. Jest on możliwy wyłącznie w sytuacji, w której byli małżonkowie są w stanie porozumieć się w zakresie podziału majątku wspólnego. Co do zasady umowa taka może być zawarta w dowolnej formie. Jednakże gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, przedsiębiorstwo czy użytkowanie wieczyste niezbędne jest zachowania formy aktu notarialnego. W przeciwnym razie zawarta umowa będzie dotknięta sankcją nieważności.
Umowa w przedmiocie podziału majątku wspólnego powinna określać przyjęty sposób podziału, zawierać oświadczenia o przeniesieniu udziałów lub postanowienia dotyczące spłat i dopłat jak i terminów ich uiszczenia.
Umowny podział majątku wspólnego dotyczyć może całego majątku lub jego określonej części.
W braku zgodnej woli małżonków w zakresie możliwości oraz sposobu przeprowadzenia podziału majątku, taki podział możliwy jest jedynie w trybie sądowym.